Bidaarta, oo English lagu yiraahdo “hair loss” ama “alopecia,” waa arrin caafimaad oo dad badan ka walaac gelisa. Bidaarta waxay ku dhacdaa ragga iyo dumarka labadaba, waxayna saameyn kartaa kalsoonida nafta iyo muuqaalka qofka. Maqaalkan, waxaan ku faahfaahin doonaa sababaha keena bidaarta, noocyada kala duwan ee bidaarta, iyo talooyin ku saabsan sida loo maareeyo ama looga hortago.
Sababaha Keena Bidaarta
Waxaa jira sababo kala duwan oo keena bidaarta, waxaana ka mid ah:
1. Hiddo-wadaha (Genetics)
Hiddo-wadaha waa sababta ugu badan ee keenta bidaarta, gaar ahaan ragga. Bidaarta hiddo-wadaha la xiriirta, oo loo yaqaan “androgenetic alopecia,” waxay dhacdaa marka hormoonka dihydrotestosterone (DHT) uu saameeyo timaha, taasoo keenta inay noqdaan kuwo dhuuban oo daciif ah ilaa ay ugu dambeyn dhacaan. Hiddo-wadahan waxaa lagu dhaxlaa qoyska, wuxuuna saameyn karaa ragga iyo dumarka labadaba.
2. Isbeddelka Hormoonnada
Isbeddelka hormoonnada ee la xiriira xaaladaha caafimaad sida uurka, dhalmada ka dib, menopausal, iyo xaaladaha kale ee caafimaadka sida polycystic ovary syndrome (PCOS) ayaa keeni kara bidaarta. Isbeddelada hormoonnada waxay saameyn karaan wareegga koritaanka timaha, taasoo keeni karta in timo badan ay dhacaan.
3. Cudurrada Difaaca Jirka (Autoimmune Diseases)
Cudurrada difaaca jirka, sida alopecia areata, waxay keenaan in nidaamka difaaca jirka uu weeraro unugyada timaha. Tani waxay keeni kartaa in timuhu si degdeg ah ugu dhacaan meel gaar ah oo madaxka ah, taasoo keeni karta goobo bidaarta ah.
4. Daawooyinka iyo Daaweynta
Daawooyinka qaar, sida kuwa loo isticmaalo daaweynta kansarka (chemotherapy), daawooyinka la dagaallama cadaadiska dhiigga, iyo kuwa daawooyinka anti-inflammatory, ayaa keeni kara bidaarta. Sidoo kale, daaweynta sida raajo-therapy waxay dhaawici kartaa timaha, taasoo keeni karta inay dhacaan.
5. Walbahaarka iyo Qalafsanaanta Maskaxda
Walbahaarka iyo qalafsanaanta maskaxda ayaa sidoo kale sabab u noqon kara bidaarta. Xaaladda loo yaqaan “telogen effluvium” waxay dhacdaa marka timo badan ay si degdeg ah u galaan marxaladda nasashada (telogen phase) sababo la xiriira walbahaarka ama xaaladaha nololeed ee adag. Tani waxay keeni kartaa in timo badan ay dhacaan muddo gaaban gudahood.
6. Nafaqo-xumo
Cuntada aan dheellitirin, gaar ahaan nafaqo-xumada la xiriirta fiitamiinnada iyo macdanta sida iron, zinc, iyo biotin, waxay keeni kartaa bidaarta. Timuhu waxay u baahan yihiin nafaqooyin muhiim ah si ay u koraan caafimaad qaba, nafaqo-xumadana waxay keeni kartaa inay daciifaan oo dhacaan.
Noocyada Kala Duwan ee Bidaarta
Bidaarta waxay leedahay noocyo kala duwan oo ay ka mid yihiin:
1. Androgenetic Alopecia
Noocan waxaa sidoo kale loo yaqaan bidaarta hiddo-wadaha, waana nooca ugu badan ee bidaarta. Ragga waxay badanaa ka bilaabataa dhabarka sare ee madaxa (vertex) iyo goobta hore ee madaxa, halka dumarka ay ka timaado dhumucda timaha guud ahaan madaxa.
2. Alopecia Areata
Noocan waxaa sababa cudurrada difaaca jirka, wuxuuna keenaa goobo bidaarta ah oo wareegsan oo ka soo baxa madaxa ama meelo kale oo jirka ah.
3. Telogen Effluvium
Noocan wuxuu ka dhashaa walbahaarka, cudurro culus, ama daaweynta qaarkood, wuxuuna keenaa in timo badan ay si degdeg ah u dhacaan muddo gaaban gudahood.
4. Traction Alopecia
Noocan waxaa keena timo soo jiidista ama xirashada timaha si adag, sida qaababka timaha oo aad u ad-adag, tusaale ahaan timo jaranjaro ama xargaha adag. Waxaa laga hortagi karaa adigoo ka fogaada qaababka timaha ee soo jiidista leh.
Talooyin ku Saabsan Maareynta Bidaarta
Haddii aad la kulanto bidaarta, waxaa jira tallaabooyin aad qaadi karto si aad u maareyso ama u yareyso:
- La Tashiga Dhakhtarka: Haddii aad la kulanto bidaarta aan caadi ahayn, waa muhiim inaad la tashato dhakhtar ama takhasusle maqaarka si loo ogaado sababta iyo daaweynta ku habboon.
- Daawooyinka: Waxaa jira daawooyin sida minoxidil iyo finasteride oo la isticmaali karo si loo yareeyo bidaarta iyo koritaanka timaha.
- Daryeelka Timaha: Isticmaal alaabada daryeelka timaha ee tayo leh oo ka fogaaw isticmaalka alaabada kiimikada adag ee timaha dhaawici kara.
- Cuntada iyo Nafaqada: Cun cuntooyinka caafimaadka leh oo hodan ku ah fiitamiinnada iyo macdanta si aad u taageerto koritaanka timaha.
- Ka Fogaashada Walbahaarka: Ku dadaal inaad yareyso walbahaarka adigoo sameynaya jimicsi, yoga, ama farsamooyinka kale ee nasashada.
Gabagabo
Bidaarta waa arrin caafimaad oo saameyn ku leh nolosha dadka badan. Fahamka sababaha keena bidaarta iyo qaadashada tallaabooyinka ku habboon si loo maareeyo ama looga hortago ayaa muhiim ah. Haddii aad la kulanto bidaarta, waa muhiim inaad la tashato dhakhtar si loo helo daaweyn ku habboon iyo talooyin caafimaad.
Waxaan rajeynayaa in maqaalkan uu ku siiyay faham fiican oo ku saabsan sababaha keena bidaarta iyo sida loo maareeyo. Ilaalinta caafimaadka timahaaga iyo qaadashada tallaabooyinka ku habboon ayaa kaa caawin karta inaad ka hortagto bidaarta oo aad ku raaxaysato timahaaga.