Mataga waa xaalad caafimaad oo inta badan lagu arko dadka waaweyn iyo carruurta, waxaana lagu qeexaa dareenka xooggan ee rabitaanka ama khasabka ah ee qofku wax ku matago. Mataga waxaa sababi kara arrimo kala duwan oo caafimaad, kuwaas oo badanaa isku mid ah laakiin mararka qaarna ku kala duwan xaaladaha gaarka ah ee qofka. Maqaalkan, waxaan ku falanqeyn doonaa sababaha ugu waaweyn ee keena mataga iyo sida looga hortago ama loo daweeyo.
1. Caabuqyada Vayruska iyo Bakteeriyada
Caabuqyada fayruska iyo bakteeriyada ayaa ah sababaha ugu badan ee keena mataga, gaar ahaan caabuqyada caloosha iyo mindhicirka sida gastroenteritis. Fayrusyada sida Norovirus iyo Rotavirus, iyo bakteeriyada sida Salmonella iyo E. coli, ayaa ah kuwa ugu caansan ee keena caabuqyada caloosha, kuwaas oo sababi kara mataga iyo shuban.
2. Cunnada Sumeysan
Cunidda cunto sumeysan oo ay ku jiraan jeermisyada, sunta, ama maaddooyinka kale ee waxyeellada leh ayaa si degdeg ah u keeni kara mataga. Calaamadaha cunno sumeysan waxay badanaa soo baxaan saacado gudahood ka dib marka la cuno cuntada wasakhaysan.
3. Xanuunnada Gaarka ah
Xanuunnada sida kansarka caloosha, boogaha caloosha, iyo xanuunnada mindhicirka sida Crohn’s disease iyo ulcerative colitis ayaa sidoo kale keeni kara mataga. Xanuunnadan waxay keeni karaan caabuq iyo dhaawac gudaha caloosha iyo mindhicirka, taas oo sababi karta mataga.
4. Walwalka iyo Walbahaarka
Walwalka iyo walbahaarka xooggan ayaa sidoo kale keeni kara mataga. Qofka oo dareema baqdin, walbahaar ama cabsi ayaa si toos ah u saameyn kara nidaamka dheefshiidka, taasoo keeni karta mataga. Xaaladaha caafimaad ee la xiriira maskaxda sida Anxiety iyo Depression ayaa sidoo kale noqon kara sababaha keena mataga.
5. Daawooyinka
Daawooyinka qaarkood, gaar ahaan kuwa kiimiko-therabiga ah iyo kuwa xanuunka yareeya sida opioids, ayaa keeni kara mataga. Qofka oo qaata daawooyin ay ku jiraan maaddooyin ay jidhkiisa ka falcelinayaan ayaa sidoo kale sababi kara mataga.
6. Uurka
Haweenka uurka leh, gaar ahaan bilaha hore ee uurka, ayaa badanaa la kulma matag. Tan waxaa loo yaqaan “morning sickness” in kastoo aysan ku koobnayn subaxda kaliya. Dareenka mataga waxaa sababa isbeddelka hormoonnada jirka.
Sida Loo Daweeyo Mataga
Daaweynta mataga waxay ku xiran tahay sababta keentay. Waxaa muhiim ah in qofka uu cabbo biyo badan si looga hortago fuuq-baxa. Daawooyinka antiemetics-ka ayaa sidoo kale loo isticmaali karaa in lagu xakameeyo mataga, laakiin waxaa lagama maarmaan ah in la tashado dhakhtar ka hor inta aan la isticmaalin. Cunidda cunto fudud oo aan culeys lahayn, sida rootiga la dubay iyo bariiska cad, ayaa sidoo kale caawin karta in la dejiyo caloosha.
Gabagabo
Mataga waa xaalad caafimaad oo caadi ah, laakiin mararka qaar waxay tilmaami kartaa dhibaato caafimaad oo halis ah. Fahamka sababaha keena mataga iyo sidii looga hortagi lahaa ayaa muhiim ah si loo yareeyo dhibaatada ay leedahay. Haddii mataga uu sii socdo ama uu wehliyo calaamado kale oo halis ah sida qandho daran, madax-xanuun ama fuuq-bax, waa muhiim in la raadsado daryeel caafimaad.
Waxaan rajeynayaa in maqaalkan uu ku siiyay faham fiican oo ku saabsan sababaha keena mataga iyo sida loo maareeyo. Had iyo jeer la tasho xirfadlayaasha caafimaadka haddii aad ka welwelsan tahay caafimaadkaaga ama caafimaadka qof aad jeceshahay .